Mens2000

Frans Couwenbergh, portretschilder & humanosoof

Eva en Adam – Scheppingsverhaal voor de humaniste

 

Woord vooraf

We leven sinds kort in een mannenwereld. Nou ja, gerekend naar hoe lang “we” bestaan. En dat is toch al zeker wel zo’n vier miljoen jaar. Vier miljoen jaar geleden (4 mjg) waren we nog aapmensen. Nog gewone dieren. Wel bonobo-achtige wezens, vraag maar aan primatoloog Frans de Waal. We waren als bonobo-achtigen gewend aan een dominante positie van de vrouwen.

Als aapmensen, levend in een voor mensapen nogal gevaarlijke savanne-achtige omgeving waarin de wet gold van de overleving van de snelste, met de grootste slagtanden, de scherpste horens, of grootste gestalte met de dikste huid, waren zich op hun voeten voortbewegende – dus nog eens extra trage – mensapen gedwongen tot het foerageren in zeer hechte groepen. Derhalve in de grootst mogelijke onderlinge harmonie. Niks geen macho-gedrag, veel te gevaarlijk. De mannen deden braaf wat de vrouwen van hen verwachtten, en dat zou zo miljoenen jaren doorgaan, tot ieders tevredenheid.

Wanneer zijn de mannen de baas gaan spelen? 50.000 jaar geleden, schat ik. En dat neem ik alleen maar zo idioot ruim omdat ik traag in rekenen ben (oorlogskind) en dus houd van makkelijke getallen. 0,5% van de tijd dat we bestaan, leven we in een mannenwereld. Dat is een te korte tijd om tot onze ‘tweede natuur’ te gaan behoren. Een beetje vrouw heeft er nog steeds moeite mee, met bebaasd te worden.

Vrouwen zijn religieuzer dan mannen. Daar hebben bazige patriarchen slim gebruik van gemaakt, om religies te bedenken waarin God de vrouwen een ondergeschikte positie toebedeelde. Als je mensen in een onderdrukte positie wil houden, moet je als despoot of patriarch de vrouwen en de seks demoniseren (als des duivels, als fout propageren) en de mannen als baas over hun vrouwen aanstellen. Seks gaat om vrouwen, en dus is vrouwenseks mannen-eer. De enige eer voor de onderdrukte moslimman. Wij, vrije westerse consumenten, doen niet meer aan eer.

Continue reading

Hoe mensen van apen tot mensen geworden zijn (2016)

  1. Woord vooraf

  1. Wat is humanosofie?

Download deze tekst als PDF

Dat is een nieuwe, een eenentwintiste-eeuwse vorm van filosofie-beoefening.
Het is: eindelijk, na twee eeuwen, gehoor geven aan wat de aartsvader van de moderne filosofie, Immanuel Kant (1724-1804), aan het einde van zijn leven aanwees als de belangrijkste opdracht van de filosofie: zoveel mogelijk weten over ‘de mens’.

Waarom heeft dat gevolg geven aan die gewichtige opdracht twee eeuwen moeten duren?
En doen de huidige academische filosofen dat dan niet?

Onze filosofen weten niets over hoe mensen van apen tot mensen geworden zijn. Ze weten zelfs nog helemaal niets zinnigs over ‘de mens’. Als je aan een filosoof vraagt: wat is de mens? dan gaat hij bladeren in de geschriften van oude filosofen. Maar die hadden nog geen disciplinewetenschappen zoals paleoantropologie en ethologie (dierengedragskunde) tot hun beschikking en leidden hun opvattingen af van wat de van ‘de mens’ om zich heen zagen. Een van die oude filosofen was Thomas Hobbes (1588-1679), die de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) beleefde, en uit die persoonlijke ervaring concludeerde dat de natuurlijke toestand van de mens is: een oorlog van allen tegen allen. Voor Andreas Kinneging, politiek filosoof te Leiden, was deze 17de-eeuwse denker nog steeds zijn enige kennisbron: “Van nature is de mens een woeste barbaar, die zonder bedenken moordt en rooft”. Kinneging mag daarin niet door alle collega’s zijn bijgevallen maar echt weerwoord hadden ze niet en de mainstream filosofie – en daarmee ook de overige menswetenschappen – heeft nog steeds een pessimistische kijk op de mens.

Continue reading

(2016) Over het ontstaan van ons taalvermogen en ons bewustzijn

PDF – Over het ontstaan van ons taalvermogen en ons bewustzijn (2016)

versie 11 augustus 2016

“Over het bewustzijn tasten we nog steeds in het duister. Op dit moment is het bewustzijn een nogal geïsoleerd onderwerp, waarover zelfs de scherpste denkers maar liever zwijgen. Net als bij al die eerdere raadsels zijn er veel mensen die beweren – en hopen – dat het bewustzijn nooit zal worden gedemystificeerd. ” ( Daniel C. Dennett)

Geen frustrerender onderwerp dan het bewustzijn… We kennen het bewustzijn allemaal, we zijn bewustzijn. Maar leg maar eens uit wat het is. (Bart Voorzanger)

Wat is er nu zo ‘talig’ aan bewustzijn? (Wim van de Grind)

  1. inleiding

Ons menselijk bewustzijn is in de natuur ontstaan en die doet niet aan ingewikkelde dingen. De evolutie werkt met oude spullen, ruimt die pas op als ze in de weg zitten en ontwikkelt iets nieuws waar het van overlevingswaarde is voor een soort.

De continenten blijven niet op hun plek liggen. Ze hebben niet eens een plek, ze drijven. Door magmaconvecties in het binnenste van Aarde worden ze bijeengedreven of juist uit elkaar. Door die verplaatsingen krijg je nieuwe golfstromen. Door opduwingen tot gebergten van wat eerst kustgebieden waren of andersom krijg je andere luchtstromingen, dus andere verdeling van de zonnewarmte. Eenzelfde wispelturigheid en invloed hebben de stand van de aardas en de baan van Aarde om Zon. Het kan allemaal behoorlijke veranderingen teweeg brengen in het klimaat, en dan is het uitsterven geblazen voor soorten die op een bepaald klimaat zijn afgestemd. Randpopulaties van een soort kunnen al eerder met de omslag te maken gekregen en aanpassingen ontwikkeld hebben. Die groeien uit tot nieuwe hoofdpopulaties maar wel van een nieuwe soort.

Is ons bewustzijn dan ook zo’n aanpassing zijn aan veranderde omstandigheden?

Continue reading

Eva en Adam – scheppingsverhaal voor de humaniste van nu

LET OP: DEZE TEKST IS VEROUDERD. DE NIEUWSTE VERSIE VINDT U DOOR HIER TE KLIKKEN


(versie 31 aug. 2015 )

 

We leven sinds kort in een mannenwereld. Nou ja, gerekend naar hoe lang “we” bestaan. En dat is toch al zeker wel zo’n vier miljoen jaar. Vier miljoen jaar geleden (4 mjg) waren we nog aapmensen. Nog gewone dieren. Wel bonobo-achtige wezens, vraag maar aan primatoloog Frans de Waal. We waren als bonobo-achtigen gewend aan een dominante positie van de vrouwen.

Als aapmensen, levend in een voor mensapen nogal gevaarlijke savanne-achtige omgeving waarin de wet gold van de overleving van de snelste, met de grootste slagtanden, de scherpste horens, of grootste gestalte met de dikste huid, waren zich op hun voeten voortbewegende – dus nog eens extra trage – mensapen gedwongen tot het foerageren in zeer hechte groepen. Derhalve in de grootst mogelijke onderlinge harmonie. Niks geen macho-gedrag, veel te gevaarlijk. De mannen deden braaf wat de vrouwen van hen verwachtten, en dat zou zo miljoenen jaren doorgaan, tot ieders tevredenheid.

Continue reading

Het begin van de Islam



Mohammed was doorgaans een vriendelijke baas. Wel behoorlijk ‘aanwezig’. Maar innemend, en dol op kinderen. Had iets van een slimme boer, liet zich niet om de tuin leiden. Hij heeft als profeet van een nieuw geloof behoorlijk wat voor zijn kiezen gekregen. Dat maakte hem later hard en machiavellistisch. In zijn laatste dagen werd zijn project door zijn Mekkaanse Vrienden gekaapt. Hij is verbitterd gestorven.


Versie 7 augustus 2015

 

De Islam heeft, net als het Judaïsme en het Christendom, twee inhoudelijke vormen.

De ene is de rauwe beginvorm ervan.

De andere is de vorm die de betreffende godsdienst nadien heeft gekregen in de teksten van filosofen en moralisten: pogingen om het geloof aan te passen aan de gevoelens die leven in de massa der volgelingen. Onaanvaardbaarheden en andere harde kantjes wegvijlen, verdoezelen door ze anders te formuleren, goedpraten. Kortom, de spirituele kant van de betreffende godsdienst.

 

Het kennen van dit onderscheid is van belang. Qui bene distinguit, bene docet (wie goed onderscheid weet te maken, weet de dingen goed uit te leggen, zo vertaal ik dit oude adagium).

Zoals discussies over religie blijven verzanden door geen onderscheid te zien tussen God-geloof en aangeboren religieuze neiging, zo blijven discussies over de Islam en de vorm waarin het door IS wordt gepraktiseerd, onbevredigend.

IS brengt de rauwe beginvorm van de verbreiding van de Islam van Mohammed in de praktijk. Die beginvorm was puur gericht op onderwerping van de vele elkaar bevechtende ‘wilde’ Bedoeïenen-stammen. Onder Abu Bakr en diens Vrienden verwerd het geloofsproject steeds meer een ‘machine’ voor plundering en zelfverrijking: de gelegenheid maakt de dief. Die gelegenheid was de toenmalige machteloosheid van de beide grootmachten, de Perzen en de Romeinen.

Pas toen in 732 de veroveringsgolf in Zuid-Frankrijk door Karel Martel werd gestuit en de moslimgelederen werden teruggedrongen, werd er voor het inmiddels veroverde enorme rijk echt werk gemaakt van het omvormen van de Islam tot een duurzame beschavingsgodsdienst.

 

Mijn tekst is het relaas van het ontstaan van de beginvorm. Ik heb ervoor alles gebruikt wat binnen mijn bereik kwam, vooral wat er op het internet te vinden is. En dat is niet weinig.

Over Mohammed is best veel bekend. Er is zelfs een beschrijving van hoe hij er uit zag, door mensen die hem gekend hebben. Aan de hand van die beschrijving heb ik een compositieportret geschilderd.

 

Mohammed heeft veel te verduren gekregen. Zijn Islamproject heeft tal van ‘kantje-boord’-momenten gekend. Twee hulpgroepen zijn reddend geweest: de Mekkaanse Vrienden enerzijds en zijn aangenomen zoon Ali en de Medinese Ansar (‘helpers’) anderzijds. De laatsten waren gelovige, soms zelfs vrome aanhangers. De Mekkaanse Vrienden waren als kooplui vooral politiek in het project geïnteresseerd, en wilden, toen het uiteindelijk geslaagd was, eerst hun investering terug. Deze groep heeft gewonnen en is de soennitische Islam geworden. De groep Ali is de sjiitische Islam geworden.

 

Ik vind het een prachtig verhaal, het begin van de Islam. Mijn sympathie ligt vooral bij Ali. Ik wens je evenveel leesplezier als ik had bij het schrijven.

 

Frans Couwenbergh, portretschilder en humanosoof.

Continue reading

1 2 3 6

commentaren